แนวทางการดูแลรักษาผู้สัมผัสโรคพิษสุนัขบ้า

ยี่ห้อ vaccine

• PVRV = Purified Vero cell rabies vaccine (Verorab®): 0.5 mL

• CPRV = Chromatographically Purified vero cell Rabies Vaccine (Speeda®): 0.5 mL 

• PCECV = Purified Chick Embryo Cell Rabies Vaccine (Rabipur®): 0.1 mL

• PDEV = Purified Duck Embryo Cell Rabies Vaccine (Lyssavac N®): 0.1 mL

• สามารถฉีดได้ทุกอายุ คนท้องฉีดได้

• คนทั่วไป ฉีด 2 doses

  • สูตร 1 : 0.5 mL IM x 1 จุด  day 0, 7

  • สูตร 2 : 0.1 mL ID x 2 จุด  day 0, 7 หรือ 21

• กรณี immunocompromised host และ กลุ่มเสี่ยงสูง (สัตวแพทย์ และนักปศุสัตว์) ฉีด 3 doses

  • สูตร 1 : 0.5 mL IM x 1 จุด at day 0 , 7 , 21 หรือ 28

  • สูตร 2 : 0.1 mL ID x 1 จุด at day 0 , 7 , 21 หรือ 28

กลุ่ม non-vaccinated (4 doses WHO 2022) 

แยกตามแผล

CAT 2 : ฉีด full IM or ID regimen , ไม่ต้องฉีด RIG (เฉพาะ host ดี)

• สูตร ESSEN (standerd WHO)  (5 วัน)

  • 0.1/0.5 mL (แล้วแต่ยี่ห้อ) IM 1 จุด day 0 , 3 , 7 , 14 , 28 * (สภากาชาดไทย CPG 2016)

• สูตร modified TRC (4 วัน)

  • 0.1 mL ID x 2 จุด (ต้นแขน 2 ข้าง) at day 0 , 3 , 7 , 28

CAT 3 : ฉีดเหมือน CAT 2 + RIG (ฉีดภายใน 7 วัน,คนท้องฉีดได้)

• ERIG ไม่เกิน 40 IU/kg

• HRIG ไม่เกิน 20 IU/kg

• แนะนำเป็นฉีดที่ deltoid m. ได้ทั้งสองข้าง ยกเว้นว่าใน regimen ที่ฉีดที่เดียว 4 เข็ม อาจจะไปฉีดที่ anterior thigh หรือ scapular ด้วยได้

• ห้ามฉีดเข้ากล้ามเนื้อสะโพก เพราะภูมิคุ้มกันจะขึ้นไม่ดี

• สำหรับ RIG (Rabies Immunoglobulin)

  • ERIG สะกัดจากม้า

  • HRIG สะกัดจากคน ซึ่งใช้ในผู้ที่แพ้ ERIG หรือมีประวัติเคยได้วัคซีนเซรุ่มจากม้ามาก่อน เช่น เซรุ่มแก้พิษงู

• ส่วนการฉีด RIG "ฉีดแค่รอบแผลให้มากที่สุด" ที่เหลือไม่ต้องฉีดก้นแล้ว โดย ต้องไม่เกิน max dose คือ

  • ERIG ไม่เกิน 40 IU/kg

  • HRIG ไม่เกิน 20 IU/kg

เทคนิคการฉีด RIG  

• ควรฉีด RIG ภายใน 7 วัน 

  • ตั้งแต่วันแรกที่เริ่มฉีดวัคซีน  (หากไม่สามารถหา RIG ได้ในระยะแรก เมื่อจัดหาได้แล้วควรรีบฉีดให้โดยเร็วที่สุด 

• แต่ถ้าฉีดวัคซีนเข็มแรกไปแล้วเกิน 7 วัน จะเริ่มมีภูมิคุ้มกัน ไม่ต้องฉีด RIG เพราะจะกดภูมิคุ้มกันที่กำลังสร้าง 

• ถ้าใช้ HRIG ไม่ต้องทดสอบการแพ้ 

• แต่ถ้าใช้ ERIG ต้องทดสอบการแพ้ที่ผิวหนัง (skin test) 

  • การทดสอบการแพ้ ERIG ที่ผิวหนัง  

    • เจือจาง ERIG 1:100 ด้วย NSS  

    • ฉีด 0.02 ml เข้าในผิวหนังบริเวณท้องแขน ด้วย tuberculin syringe จนเกิดรอยนูนเส้นผ่าศูนย์กลาง 3 มม.  

    • ฉีดน้ำเกลือเข้าในผิวหนังบริเวณท้องแขนอีกข้างหนึ่งเพื่อเปรียบเทียบ 

    • รอ 15-20 นาทีจึงอ่านผล  

      • จุดที่ฉีด ERIG มีรอยนูน บวมแดง (wheal) เส้นผ่าศูนย์กลาง 10 มม. ขึ้นไป  -> POSITIVE 

      • จุดที่ฉีด ERIG มีรอยแดง (flare) ล้อมรอบ แต่จุดที่ฉีดน้ำเกลือ ไม่มี -> POSITIVE

โดยทั่วไป ไม่แนะนำให้เปลี่ยนวิธีการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในกรณีที่ผู้ป่วยได้รับการรักษาจากที่อื่นมาก่อน แต่ถ้าจำเป็นจริงๆ

• ถ้า day 0 ฉีด IM เปลี่ยนเป็น ID ได้

• ถ้า day 0 ฉีด สูตร 2 เข็ม เปลี่ยนเป็น แบบ 1 เข็มได้

ถ้าเป็นบาดแผลบริเวณหนังตาหรือที่ตา จะมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคสูงให้ฉีด HRIG ที่แผลถ้าหากฉีดไม่ได้ให้ หยอดบริเวณแผลที่ตา

• หลังจากสัมผัสโรคพิษสุนัขบ้าแล้วทุกคนจะต้อง

  • ล้างแผลด้วยน้ำสบู่ นานอย่างน้อย 15 นาที และ ทำแผลด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อ จะเป็น povidine, alcohol หรือ chlorhexidine ก็ได้

  • Antibiotics

  • Tetanus vaccine พิจารณาตาม last dose tetanus ที่เคยได้ และจากลักษณะของแผล (prone/ non-prone wound)