Family structure

• เป็นการระบุว่า สมาชิกในครอบครัวรับบทบาทตรงไหนในโครงสร้างของครอบครัว

• โครงสร้างของครอบครัวประกอบด้วย

1. Hierarchy

• คือ ลำดับอำนาจ ในครอบครัว ซึ่งเรียกสมาชิกที่มีอำนาจในการตัดสินใจสูงสุดว่า “หัวหน้าครอบครัว” 

  • หัวหน้าครอบครัว 

    • มี บทบาทหลักในการขับเคลื่อน ให้ครอบครัวดำเนินชีวิตไปอย่างราบรื่น 

    • กำหนดและควบคุมสมาชิกให้ทำหน้าที่ของตัวเอง 

    • เป็นคนตัดสินใจหลักเมื่อครอบครัวเผชิญกับปัญหา

  • ลูกคนโตในบ้าน มักทำหน้าที่นี้หาก พ่อ แม่ไม่ได้ทำ

2. Subgroup

• กลุ่มก้อนความสัมพันธ์ย่อยๆ ในครอบครัว

2.1. Boundaries

• คือ กลุ่มย่อย ที่มีความสัมพันธ์ที่ก๊กๆ กันที่ดี สนิทสนมกัน 

• ซึ่งมักเกิดในครอบครัวที่เป็นครอบครัวใหญ่ๆ (ครอบครัวขยาย) เหมือนในละครไทย ที่ในบ้านสมาชิกในครอบครัวมักแบ่งเป็นก๊กๆ ก๊กตัวร้าย ก๊กนางเอก ก๊กคนกลาง

• อาจไม่มีความสัมพันธ์ทางสายเลือดโดยตรง

2.2. Alliance

• คือ ความสัมพันธ์ทางสายเลือดโดยตรงที่แน่นแฟ้นเป็นพิเศษ  เช่น 

  • “ลูกพ่อ” เป็นลูกที่พ่อมักโปรปรานมากกว่าลูกคนอื่นๆ เมื่อทำผิดก็จะรับการปกป้องจากพ่อ หรือ “ลูกแม่” “ลูกยาย” “หลานปู่” จะเห็นว่า Alliance จะเป็นความสัมพันธ์ในเชิง generation

• ซึ่งต่างจาก Boundaries ที่คนในก๊กจะมีความสนิทสนมกันโดย อาจไม่มีความสัมพันธ์ทางสายเลือดโดยตรง เช่น พี่น้อง อยู่ในก๊กเดียวกัน

• เพราะฉะนั้น Alliance เดียวกันก็จะอยู่ใน Boundaries เดียวกัน (เป็น Subset ซ้อนกันไปอีก)
  
  

2.3. Coalition

• คือ กลุ่มสมาชิกที่รวมตัวกันเป็นอริกับคนอื่นๆ ในบ้าน 

• มันก็เหมือน Boundaries แต่ก็ไม่ได้ถูกกันคนอื่น หรือ ก๊กอื่นในบ้าน 

• Coalition จะเป็นการรวมก๊กก๊วนที่เป็นพวกเดียวกัน เพื่อต่อสู้กับคนอื่น

• Intergenerational Coalition เช่น ยายสนิทกับหลานมากและ เสี้ยมสอนให้หลานเกลียดแม่ ของตนเอง

3 Role selection

• คือ การเลือกบทบาทในครอบครัวของสมาชิก โดยบทบาทที่มีอิทธิพลต่อครอบครัว ที่พบบ่อยคือ

3.1 Breadwinner

• คือ คนที่ หารายได้หลัก เลี้ยงสมาชิกในครอบครัว
  
  

3.2 Nurturer

•  คือ คนที่ให้การ อภิบาล/ดูแล สมาชิกในครอบครัว เช่น คนรับใช้ , คนที่จ่ายเงินจ้างคนรับใช้ เป็นต้น
  
  

3.3 Problem solver

• คือ คนที่ช่วยตัดสินใจเมื่อครอบครัวเผชิญกับปัญหา มักเป็นคนที่มีอายุมากที่สุด ที่สมาชิกในครอบครัวให้ความเคารพ
  
  

3.4 Caregiver

• คือ คนที่ให้การ ดูแลสมาชิกที่เจ็บป่วย
  
  

3.5 Noble Symptom Bearer / Scapegoat (แพะรับบาป)

• คือ คนที่คอยรับผิด (ในบางครอบครัว เมื่อเกิดปัญหา ก็จะโยนความผิดให้ใครคนใดคนหนึ่ง กลายเป็นแพะรับบาป และ แพะรับบาปก็จะยอมรับผิดต่างๆ ที่ตัวเองไม่ได้ก่อ เพื่อไม่ให้เกิดความขัดแย้งในครอบครัว 

• เมื่อแพะรับบาป รับความผิดที่ตัวเองไม่ได้ก่อมากขึ้นก็ยิ่งมีความเครียดเพิ่มขึ้น 

• การปล่อยให้แพะรับบาปในครอบครัวฟังดูเหมือนจะทำให้ความสัมพันธ์ในครอบครัวไม่ถูกทำลาย แต่แท้จริงจะกลายเป็นปัญหาระยะยาวของครอบครัว เพราะครอบครัวเองก็จะเกิดการแก้ปัญหาไม่ตรงจุด เพราะมัวแต่โทษว่าเป็นความผิดของแพะรับบาป
  
  

3.6 Parentified Child

• คือ ลูกที่ทำหน้าที่แทนผู้ปกครอง (พ่อแม่) เนื่องจากพ่อแม่ไม่สามารถทำหน้าที่ได้ เช่น เจ็บป่วย ติดเหล้า 

• ทำให้ลูกต้องทำตัวเกินวัย หางเงิน เลี้ยงดูน้องๆ

4. Family Role Selection

• 4.1. Enmeshment

  • คือ สมาชิกในครอบครัวมี ความสัมพันธ์ผูกพันแน่นแฟ้น ทุกคนห่วงใยและคอยดูแลซึ่งกันและกัน 

  • ดังนั้นหากมีคนใดๆคนหนึ่งในครอบครัวเจ็บป่วย ย่อมทำให้เกิดความวิตกกังวลของคนในครอบครัว

  • เมื่อเกิดเหตการณ์ใดๆ : ทุกคนตัดสินใจแทนกันได้หมด

  • ทุกคนอยากมีส่วนร่วม ทุกคนสามารถช่วยกันหาคำตอบได้

  • ข้อเสีย 

    • คนหนึ่งเจ็บปวย พากัน วิตกกังวลอย่างมากมายราวกับ เจ็บป่วยด้วยกันทั้งบ้าน (High degree of emotional reactivity)
      
      

• 4.2. Disengagement

  • คือ สมาชิกในครอบครัวมีปฏิสัมพันธ์แบบต่างคนต่างอยู่ 

  • ไม่รับรู้หรือไม่สนใจเรื่องราวที่เกิดขึ้นซึ่งกันและกัน

  • เมื่อเกิดเหตการณ์ใดๆ : ทุกคน เกี่ยงกัน ไม่สนใจกัน
    
    

• 4.3. Triangulation

  • คือ สมาชิกในครอบครัวมีปฏิสัมพันธ์แบบอ้อมค้อม ต้องอาศัยคนกลางในการสื่อสาร (ฝากให้ A ไปบอกอีก B ไม่ไปบอก B โดยตรง) 

  • มักเกิดปฏิสัมพันธ์แบบนี้ในครอบครัวที่คนในครอบครัวมีความขัดแย้งกัน (Family conflict) เกิดเป็นสองฝักสองฝ่าย

  • เมื่อเกิดเหตการณ์ใดๆ : เช่น ต้องการจะต่อว่าคนหนึ่ง แต่ไปบอกผ่านอีกคนหนึ่งก่อน โดยคนกลาง (a third person) ไม่ใช่คนของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง ต้องรับหน้าที่สื่อสารไปมาระหว่างกลาง

• 4.4. Family Patterns

  • คือ สมาชิกในครอบครัวมีแบบปฏิสัมพันธ์ชัดเจนเป็นทางการ (หนึ่ง ไป สอง ไป สาม …) 

  • เมื่อเกิดเหตการณ์ใดๆ : ทุกคนจะอยากมีส่วนร่วม ให้ความสนใจ แต่ไม่ตัดสินใจเอง จะมี Pattern เดียวกัน คือ ให้คนนี้ .. ตัดสินใจ

  • ไม่ว่าอะไรตามเกิดขึ้นครอบครัวก็จะมีกระบวนการปฏิสัมพันธ์เพื่อแก้ปัญหาตามแบบแผนที่วางไว้ 

  • ทำให้ครอบครัวไม่พร้อมเผชิญกับปัญหาใหม่ๆ (ไม่ยอมโตไปตามสถานการณ์)

  • แก้ปัญหาต่างๆได้ช้า แต่มันจะเป็นระเบียบ

5. ปัญหาของครอบครัว (Family Stress)

5.1. ปัญหาการเลี้ยงดูบุตรอย่างไม่เหมาะสม (Inadequate parenting)
5.2. ปัญหาการทะเลาะเบาะแว้ง (Quarrel & Conflict)
5.3. ปัญหาการแต่งงาน หรือ การหย่าร้าง (Marriage & Divorce)
5.4. ปัญหาความเจ็บป่วย หรือ ทุพพลภาพ ของสมาชิกในครอบครัว (Illness & Disability)
5.5. ปัญหาความเศร้าโศกสูญเสีย (Dying & Bereavement)
5.6. ปัญหาเศรษฐกิจไม่ว่าความร่ำรวย หรือ ความยากจน (Rich & Poverty)
5.7. ปัญหาการโยกย้ายถิ่นฐานจากภูมิลำเนาเดิม (Uprooting)
5.8. ปัญหาว่างงาน (Unemployment)
5.9. ปัญหาครอบครัวที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงวัฏจักรชีวิตของครอบครัว (Family Morphogenesis)