หลักจำ ส - บ - ม 

ส : สอบถาม  ประวัติการใช้ และประเมินระดับการติดนิโคติน (Ask & Assess)

บ : การแนะนำ และ บำบัด  (Advice & Assist)

ม : หมั่นติดตาม (Arrange)

ผู้บำบัดสามารถพิจารณาขอความช่วยเหลือจาก Quit- line 1600

1 Ask : ถามประวัติการสูบบุหรี่ รวมถึงบุหรี่ไฟฟ้า

• 1.1 คุณสูบบุหรี่ บุหรี่ไฟฟ้า หรือยาสูบชนิดอื่น เช่น ยาเส้น หรือไม่ ?

• 1.2 สูบวันละกี่มวน

  • 20 มวนขึ้นไป ถือว่า Heavy nicotine dependence

• 1.3 สูบมานานกี่ปี

• 1.4 คุณสูบมวนแรก หลังตื่นนอนนานแค่ไหน?

  • ภายใน 30 นาที หลังตื่นนอน ถือว่า Heavy nicotine dependence

  • F17.2 : Nicotine Dependence 

  • Z72.0 : Nicotine Use 

  • F17.29 : Nicotine dependence, other tobacco product (บุหรี่ไฟฟ้า)

• ประเมินติดบุหรี่ ใช้แบบสอบถาม CAGE ปรับปรุงเพื่อพฤติกรรมการสูบบุหรี่

  • C-cutdown : คุณ รู้สึกว่า การลดจำนวนสูบนั้น ทำได้ยากใช่ไหม

  • A-annoy : คุณ รู้สึกหงุดหงิดหรือโกรธ คนที่วิจารณ์การสูบบุหรี่ของคุณ หรือ บอกว่าคุณควรเลิกสูบบุหรี่หรือไม่

  • G-Guilty : คุณ รู้สึกผิดเกี่ยวกับการสูบบุหรี่ หรือเกี่ยวกับสิ่งที่คุณทำขณะสูบบุหรี่หรือไม่

  • E-Eye-opener : คุณเคย สูบบุหรี่ภายในครึ่งชั่วโมงหลังจากตื่นนอน หรือไม่

  • เกณฑ์การประเมิน ถ้ามี  “ใช่”  มากกว่าเท่ากับ 2 ข้อ =  มีภาวะติดนิโคติน
    
    

2 Advice : แนะนําให้ อันตรายจากบุหรี่ ความเสี่ยงต่างๆ วิธีลด เลิกสูบบุหรี่อย่างเด็ดขาด

• สร้างแรงจูงใจในการเลิกสูบ ใช้หลัก 5R คือ 

  • RELEVANCE 

    • ชี้ให้เห็น ความสัมพันธ์ว่าการสูบเป็นปัญหากับสุขภาพกับผู้สูบอย่างไร เพื่อจูงใจเลิกบุหรี่ เช่น บอกกับผู้สูบว่า 

      • “ภาวะติดนิโคตินเป็นต้นเหตุทำให้โรค หัวใจ (เบาหวาน, ความ ดันโลหิตสูง ฯลฯ) ของคุณ กำเริบอย่างต่อเนื่อง และทรุดหนักลงเรื่อยๆ”

      • “การเลิก บุหรี่จะช่วยให้โรคถุงลมโป่งพองของคุณกำเริบน้อยลง และไม่ต้องเข้าโรงพยาบาล บ่อยๆอย่างนี้”

  • RISKS

    • เน้นย้ำถึงผลเสียจากการสูบบุหรี่/บุหรี่ไฟฟ้าทั้งในระยะสิั้นและระยะยาว รวมทั้งผลที่จะเกิดแก่คนรอบข้างด้วย
      
      

  • REWARDS คือ การบอก ข้อดีที่จะได้รับจากการเลิกสูบบุหรี่ 

    • “การเลิก บุหรี่จะช่วยให้โรคถุงลมโป่งพองของคุณกำเริบน้อยลง และไม่ต้องเข้าโรงพยาบาล บ่อยๆอย่างนี้”
      
      

  • ROAD BLOCKS ลองค้นหา อุปสรรคและปัญหาที่ทำให้ไม่สามารถเลิกบุหรี่ได้ พร้อมกับให้คำแนะนำ 

    • เช่น สอนวิธีการแก้ไขอาการ ถอนนิโคตินด้วยเทคนิคต่างๆ พฤติกรรมบำบัดเพื่อแก้ไขความ เคยชิน การรักษาโรคซึมเศร้า เป็นต้น
      
      

  • REPETITION คือ การทำซ้ำๆ นัดมาบำบัดรักษาอย่างต่อเนื่อง จนเห็นผล

3 Assess : ประเมินว่าว่าติดเพราะอะไร เคยชิน หรือ ติดจริง เพื่อ หาวิธีรักษาที่เหมาะสม

• ประเมินความรุนแรง

  • แบบสอบถาม Heaviness of Smoking index (HSI)
    
    

• ประเมิน Stage of change

  • ทําไมต้องการเลิก

  • เคยเลิกมารึยัง

  • กลับมาสูบ เพราะอะไร

  • ระยะที่ 1 Pre-Contemplation

  • ระยะที่ 2 Contemplation (คิดจะเลิก แต่ยังไม่มีแผน)

  • ระยะที่ 3 Determination หรือ Decide  (มีแผนการแล้ว)

  • ระยะที่ 4 Action (เลิกแล้ว < 6 month)

  • ระยะที่ 5 Relapse

  • ระยะที่ 6 Maintainace  (เลิกแล้ว >=  6 month)

Assist : ให้คําแนะนําและบําบัดรักษาอย่างเหมาะสม ตามที่ assess ได้

การบำบัดมี 2 วิธี หลักๆ คือ

1. การให้คำปรึกษา

   • เนื้อหาหลัก ต้องครอบคลุม 4 ประเด็นหลักๆ ตามเทคนิคที่เรียกว่า STAR หรือ “4ล” ได้แก่

     • เลือกวัน (Set a target quit date) กำหนดวันเลิกสูบ ภายในไม่เกิน 2 สัปดาห์ หรือเลิกสูบในทันทีเลยก็ได้ หรืออาจค่อยๆลดจนเลิก 

     • ลั่นวาจา (Tell family and others) บอกคนในครอบครัว เพื่อน และผู้ร่วมงานถึงความตั้งใจ ในการเลิกสิูบ และขอกำลังใจและการสนับสนุนจากทุกคน

     • พร้อมลงมือ (Anticipate challenges) วางแผนรับมือ ปัญหาที่อาจเกิดขึ้นหลังการเลิกสูบ รวมทั้งพร้อมรับมือ อาการถอนนิโคติน แนะนำ 5D

     • ละอุปกรณ์ (Remove all tobacco-related products) กำจัดผลิตภัณฑ์ยาสูบหรือนิโคติน ทุกชนิด และอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้อง ทั้งหมด

2. การให้คำปรึกษา และใช้ยารักษาภาวะติดนิโคติน ตามข้อบ่งชี้

   • ข้อบ่งชี้ 

   • 1. มีความประสงค์จะเลิก นิโคตินอย่างแท้จริง ร่วมกับ ข้อหนึ่ง ข้อใด

     • 1. เป็น โรคหลอดเลือดสมอง หลอดเลือดหัวใจ ถุงลมโป่งพอง หืด มะเร็ง เบาหวาน ความดันโลหิตสิูง เอดส์ โรคติดยาเสิพติด โรคจิตประสาท

     • 2. ติดนิโคตินตั้งแต่ระดับ ปานกลาง ขึ้นไป กล่าวคือ มีคะแนน HSI อย่างน้อย 3

     • 3. เคยล้มเหลวในการ เลิกสิูบมาก่อนภายใน ช่วง 1 ปีที่ผ่านมา

   • ชนิดยา

     • นิโคตินทดแทน (nicotine replacement therapy-NRT)

       • ในปัจจุบันประเทศไทยมี NRT อยู่ 2 รูปแบบ เท่านั้น ได้แก่ 

         1. แบบแผ่นติดผิวหนัง (nicotine patch)

         2. หมากฝรั่ง (nicotine gum)

     • ยากลุ่มที่ไม่มีส่วนผสมของสารนิโคติน : bupropion SR , varenicline และ nortriptyline 

       • ยาเหล่านี้มีฤทธิ์ช่วยลดอาการถอนนิโคติน

3. ใช้สมุนไพรอื่นๆ การนวดผ่อนคลาย, การนวดกดจุดที่เท้า, การฝังเข็ม กิจกรรมศึกษาบันเทิง (edutainment)  การใช้ธรรมะ หรือ ศาสนบำบัด

Arrange follow up : กำหนดวันนัดติดตาม

• ครั้งแรกภายใน 1-2 สัปดาห์

• จากนั้นทุก 2-4 สัปดาห์จนครบ 3 เดือนแล้ว  จึงนัดติดตามทุก 1-2 เดือน จนครบ 6 เดือน จากนั้น ติดตามอย่างห่างๆจนครบ 1 ปีเต็ม

• ป้องกัน Relapse ด้วย 3ย 

  • ยกย่อง ให้กำลังใจ ชมเชยต่อการลงมือเลิก นิโคติน

  • ย้อนรอย ถามถึงการ เปลี่ยนแปลงและความรู้สึกต่อสภาพร่างกายและ จิตใจในปัจจุบัน เมื่อเทียบ กับในอดีตขณะที่ยังสูบ 

  • ย้ำบ่อยๆ กระตุ้นให้ ผู้สูบบอกวิธีป้องกันการกลับไปสูบอีก

• ในกลุ่มที่ยังไม่เลิก ให้สร้างแรงจูงใจในการเลิกสูบ ใช้หลัก 5R

จัดให้มีกลุ่มจิตอาสาพา เลิกยาสูบ เพื่อเป็นแกนนำรณรงค์ในชุมชน และแลกเปลี่ยนประสิบการณ์กับผู้ที่ยังสูบอยู่