Insulin

Dawn phenomenon vs Smogyi phenomenon

Smogyi phenomenon

• คือ การเกิด rebound hyperglycemia หลัง การเกิดnocturnal hypoglycemia 

• เกิดจากการที่เมื่อระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ ทำให้ counter regulatory hormone (glucagon cortisol epinephrine) เพิ่มสูงขึ้นเพื่อต่อสู้กับระดับน้ำตาลที่ต่ำลง เมื่อ hormone เหล่านี้หลั่งมาก ทำให้เกิด hyperglycemia ตามมา

Dawn phenomenon

• คือ การที่มี morning hyperglycemia จากการที่ counter regulatory hormone (glucagon cortisol หลั่งเพิ่มขึ้นตอนใกล้รุ่ง; ตี 3- ตี 5) ซึ่งเป็นภาวะปกติ 

• ในคนปกติ จะมี endogenous insulin production ช่วยต่อสู้ไว้จึงไม่เกิดน้ำตาลสูง แต่คนไข้เบาหวานมีการหลั่ง insulin บกพร่อง ทำให้เกิดน้ำตาลสูงตอนเช้า

จึงเป็นที่มาของการเจาะน้ำตาล ตี 3 ว่าต่ำหรือไม่ เมื่อมี morning hyperglycemia 

• ถ้าน้ำตาล ตี 3 ต่ำ = Smogyi phenomenon > ให้ ลดยาฉีดก่อนนอน / มื้อเย็น ลง 

• ถ้าน้ำตาล ตี 3 ปกติ/สูง = Dawn phenomenon  > ปรับยาฉีด basal ขึ้น / กินอาหารเย็นให้เร็วขึ้น / เลื่อนอินซูลินมาเป็นก่อนนอน เป็นต้น เพื่อให้ยาออกฤทธิ์ตอนน้ำตาลสูงคือในช่วงใกล้เช้าพอดี

• ถ้าน้ำตาล ตี 3 สูง แล้ว ตอนเข้าสูงมากๆๆ = น่าจะเกิดจากขนาดอินซูลินไม่เพียงพอ > แก้ไขโดยการเพิ่มขาดยา

แต่จริง ๆ แล้ว Smogyi พบน้อยมากใน Type2 DM แต่พบได้บ้างใน Type1DM  มีการศึกษาในผู้ป่วยtype1 DM 89 คนโดยการติดตามglucoseอย่างต่อเนื่อง(CGMS) พบว่าในคนไข้ที่มีnocturnal hypoglycemia น้ำตาลตอนเช้าจะยิ่งต่ำลง มีเพียงแค่ 2 คน เท่านั้น ที่เมื่อเกิด nocturnal hypoglycmia แล้ว ตอนเช้าน้ำตาล เกิน 180 mg% ( Smogyi effect)

  จะเห็นว่า Smogyi rare มากๆ ไม่ได้เจอกันบ่อยๆ Dawn น่าจะพบมากกว่า แต่ใน type 1 อย่าลืมคิดถึงไว้บ้าง

Reference

Do high fasting glucose levels suggest nocturnal hypoglycaemia? The Somogyi effect-more fiction than fact?.Diabet Med.  2013; 30(8):914-7